حسن نراقی
| شناسنامه | |
| اردیبهشت سال 1323 ه.ش | تولد |
| 1 آذر سال 1399 ه.ش | درگذشت |
| بیماری سرطان | علت درگذشت |
| ایرانی | ملیت |
| اسلام | دین |
| شیعه | مذهب |
| رشته‌ی نقشه‌برداری | تحصیلات |
| پژوهش و نویسندگی | زمینه فعالیت |
| از سال 1380 ه.ش | سال های فعالیت |
| کتاب‌های تألیفی و مقالات | آثار مهم |
زندگی نامه
تولد
نراقی در اردیبهشت 1323 ه.ش در خانواده‌ای نیمه‌مذهبی و نیمه‌سنتی در کاشان دیده به جهان گشوده است.درگذشت
حسن نراقی در شب 1 آذر سال 1399 ه.ش، بر اثر ابتلاء به سرطان از دنیا رفت.سمت و فعالیت ها
فعالیت های علمی
تحصیلات
به گفته‌ی خودش تحصیل در رشته‌های گوناگونی را نیمه تمام رها کرده است. از آن جمله مدتی در نیویورک خلبانی و پرواز می‌آموخته، اما در نهایت در رشته‌ی نقشه‌برداری فارغ‌التحصیل می‌شود. در این رشته هم بیش از چند ماه مشغول به کار نمی‌ماند. بیش از سه دهه از عمر خود را به مدیریت و بازرگانی در ایران، آمریکا، کانادا و امارات می‌پردازد اما این شغل را نیز به ناگاه رها می‌کند و بیشتر زمان خود را صرف نوشتن می‌کند. در کنار نویسندگی، در یکی از شهرهای اطراف تهران، به کشاورزی نیز مشغول است. از دوران کودکی ابتدا به سبب شغل پدر و پس از آن به علاقه‌ی خود به بسیاری از شهرها و روستاهای ایران و شمار زیادی از کشورهای جهان از شرق تا غرب سفر کرده است. این سفرها او را با روحیات و نوع زندگی اجتماعی مردمان گوشه و کنار ایران و جهان آشنا کرده است.نراقی نخستین کار رسمی خود را در زمینه‌ی جامعه‌شناسی غیرآکادمیک با انتشارکتاب «جامعه‌شناسی خودمانی: چرا درمانده‌ایم؟» در سال 1380 ه.ش آغاز کرده است. این کتاب که حاصل پژوهشی جامع در اخلاق و عادات مردم ایران در طول اعصار گذشته تا امروز است، نگاهی انتقادی به هنجارهای شخصیتی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی در مردم ایران دارد. پیش از نراقی دیگرانی چون، میرزافتحعلی آخوندزاده، محمدعلی جمال‌زاده و مهندس مهدی بازرگان نیز به این مهم پرداخته‌اند و نراقی به گفته‌ی خود از جمال‌زاده و بازرگان در اتخاذ رویکردهایش تأثیر پذیرفته است. این کتاب که مهم‌ترین اثر نراقی به شمار می‌رود، با وجود آن که از سوی مردم با استقبال بالایی مواجه شد، از سوی جامعه‌شناسان آکادمیک مورد نقد قرار گرفت. انجمن جامعه‌شناسی ایران در سال 1390 ه.ش جلسه‌ای برای نقد این اثر برگزار کرد و از کاربرد نام جامعه‌شناسی بر این کتاب انتقاد کرد؛ به سبب آن که در گونه‌های معرفی شده‌ی جامعه‌شناسی نمی‌گنجد. نخستین اثر نراقی پس از بیست و چند چاپ متوالی به طور ناگهانی برای مدتی توقیف شد که به گفته‌ی خود او دلیلش را نیز هرگز اعلام نکردند. این کتاب تا امروز بیست و نه بار تجدید چاپ شده است.
نراقی در پی انتشار کتاب نخست خود مقالات بسیاری نیز در زمینه‌ی انتقاد از رفتارها و هنجارهای اجتماعی که از دید او سبب عقب‌افتادگی‌ها یا گرفتاری‌های اجتماعی و اخلاقی در ایران شده است برای روزنامه‌ها و مجلات مختلف نوشته است که از آن جمله می‌توان روزنامه‌ی میزان و دو ماهنامه‌ی بخارا را نام برد. او در سال 1390 ه.ش خود اقدام به جمع‌آوری مصاحبه‌ها و مقالاتی در نشریات مختلف به چاپ رسانده بود کرد و آن را در قالب یک کتاب با عنوان «حسن نراقی و خودمانی‌هایش» منتشر نمود. این کتاب می‌تواند نگرش او را نسبت به اوضاع جامعه و نقش مردم در سرنوشت اجتماعی‌شان به خوبی نشان دهد.
حسن نراقی خود نیز اذعان می‌دارد که نه تاریخ‌نگار است و نه جامعه‌شناس؛ او در تلاش است که مردم را با تاریخ و آبا و اجدادشان آشنا کند و بر این باور است که این آشنایی می‌تواند به یافتن علت نابسامانی‌های امروزین جامعه کمک کند. به اعتقاد او نه فقط تاریخ یک کشور و حکومت و بزرگان یک سرزمین، که موقعیت جغرافیایی، روابط با دنیای خارجی، ظهور مکاتب مختلف و مهم‌تر از همه خود مردم در عقب‌ماندگی‌ها، معضلات فرهنگی و مشکلات اجتماعی یک سرزمین نقش دارند. وی رویکرد انتقادی خود را با بیانی عامیانه و خودمانی در کتاب‌های خود مطرح می‌کند. او به عنوان یک شهروندِ پژوهشگرِ وضعیت ایران، علت نابسامانی‌ها و موانع پیشرفت و ترقی ایرانیان را در رفتارها و هنجارهای خود آن‌ها می‌جوید و راه حل آن را در اراده‌ی تک تک افراد می‌داند. به اعتقاد او یکی از خطرناک‌ترین تفکراتی که راه را بر آگاهی و اندیشیدن می‌بندد باورهای اشباع شده است.
آثار
آثار نراقی علاوه بر آن که مردم امروز جامعه‌ی ایران را به اندیشیدن در نقش خودشان در سرنوشت تاریخی و اجتماعی‌شان فرامی‌خواند، می‌تواند نقطه‌ی آغازی نیز باشد برای کسانی که به مطالعه و پژوهش در تاریخ و جامعه‌شناسی علاقه‌مندند.مجموعه آثار حسن نراقی شامل کتاب‌های تألیفی و مقالاتی است که در نشریات مختلف به چاپ رسانده است. مصاحبه‌هایی با او نیز در نشریات یا به شکل کتاب منتشر شده و آثار و رویکردهای جامعه‌شناختی او از سوی نویسندگان و جامعه‌شناسان مورد بررسی قرار گرفته است. فهرستی از این آثار در زیر آمده است:
تألیف:
جامعه‌شناسی خودمانی: چرا درمانده‌ایم، انتشارات اختران، 1380 (چاپ بیست و نهم: 1396)چکیده‌ی تاریخ ایران: از کوچ آریایی‌ها تا پایان سلسله پهلوی، انتشارات اختران، 1385
پی‌نکته‌هایی بر جامعه‌شناسی خودمانی، انتشارات اختران، 1391
ناگفته‌ها: حسن نراقی در گفتگو با روزبه میرابراهیمی، انتشارات اختران، 1392
اقیانوسی به عمق یک وجب، انتشارات علم، 1393
حسن نراقی و خودمانی‌هایش (مجموعه مقالات)، انتشارات علم، 1393
خط خوش فارسی، مجموعه مقالات گروهی از مؤلفان، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1386
مقالات و مصاحبه‌ها:
بازهم جامعه‌شناسی خودمانی، گفتگو با حسن نراقی توسط محمد صادقی، نشریه‌ی آیین؛جامعه‌شناسی خودمانی: کتاب و کتاب نخوانی در ایران
جامعه‌شناسی خودمانی: بررسی فرهنگ اعتراض
جامعه‌شناسی خودمانی: و باز هم داستان تکراری مهاجرین
جامعه‌شناسی خودمانی: شجاعت اخلاقی ما ایرانی‌ها
جامعه‌شناسی خودمانی: بازنگری معیارها
جامعه‌شناسی خودمانی: تضادهای طبقاتی در ایران، بخارا؛
جامعه‌شناسی خودمانی: ما و شوق ویرانگری، بخارا؛
جامعه‌شناسی خودمانی: دگماتیسم یا جزم‌اندیشی ما، بخارا.
در نگاه دیگران
جامعه‌شناسی خودمانی و شرق‌شناسی (تحلیل گفتمان آثار حسن نراقی با الگوی تبارشناسی ادوارد سعید)، آرمین امیر، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات، 1395مکتب خودانتقادی: نقد و بررسی آرا، گفتگوهایی با حسن نراقی 10 سال پس از جامعه‌شناسی خودمانی، پژمان موسوی، پیام امروز، 1392
منابع:
1. ویکی پدیا
2. ساربوک
3. خبرگزاری ایمنا
